Dialectiek van de politiek

Geschiedenis is een dialectisch proces. Zo ook de geschiedenis van de moderne politieke filosofie. Deze neemt een aanvang bij het realisme van Machiavelli, die voor het eerst onomwonden stelt dat de mens door en door slecht is. Dat betekent een breuk met de christelijke traditie, waaraan Thomas More nog schatplichtig is. In overeenstemming met die traditie ontkent More dat de mens van nature slecht is. Tegelijkertijd vormt zijn idealisme opnieuw een breuk met het verleden. Hij maakt zich een voorstelling van een ideale samenleving van goedaardige mensen. Deze samenleving is niet gefundeerd in de objectiviteit van sociale, politieke en godsdienstige instituties, maar in de subjectiviteit van redelijke individuen. Het realisme van Machiavelli en het idealisme van More worden vervolgens verenigd in de politieke filosofie van Thomas Hobbes. Volgens Hobbes is de mens egoïstisch tot op het bot. Daarom is de natuurtoestand een oorlog van allen tegen allen. Uit welbegrepen eigenbelang komen de mensen overeen om een absolute macht in het leven te roepen die de vrede en veiligheid in de staat moet garanderen. Deze absolute macht is zo groot als maar denkbaar is. Vervolgens wordt het absolutisme van Hobbes weer bestreden door het liberalisme van Locke. Tegenover de absolute macht van de staat, stelt Locke de ongelimiteerde vrijheid van het individu. Locke geeft het individu een onvervreemdbaar recht op de eigendom van zijn persoon en goed. Het individu krijgt het recht om zich net zoveel hulpbronnen toe te eigenen als hij maar wil en om daarover te beschikken zoals hem dat goeddunkt, zolang hij maar genoeg overlaat voor anderen en niets verspilt. Uiteindelijk leidt dat tot grote ongelijkheid tussen rijken en armen. Deze ongelijkheid wordt vervolgens bestreden door Rousseau. Waar ieder individu bij Locke een onvervreemdbaar recht op zijn persoon en arbeid verkrijgt, vervreemdt ieder individu bij Rousseau heel zijn persoon en kunnen aan de gemeenschap. Op die manier vormen alle individuen samen de soeverein. Maar deze absolute vrijheid leidt uiteindelijk tot terreur. Ten slotte waagt Hegel dan een grandioze poging om de gehele geschiedenis van de moderne politieke filosofie samen te smeden tot een hogere eenheid.